नाबार्डने आपला दुसरा सर्व भारत ग्रामीण वित्तीय समावेशन सर्वेक्षण (NAFIS) 2021-22 चा अहवाल जाहीर केला

नाबार्ड – सर्व भारत ग्रामीण वित्तीय समावेशन सर्वेक्षण (NAFIS) 2021-22

पुणे : नाबार्डने आपला दुसरा सर्व भारत ग्रामीण वित्तीय समावेशन सर्वेक्षण (NAFIS) 2021-22 चा अहवाल जाहीर केला,

ज्यामध्ये 1 लाख ग्रामीण कुटुंबांवरील विविध आर्थिक आणि वित्तीय संकेतकांवर आधारित सर्वेक्षणाची माहिती दिली आहे. कोविडनंतरच्या काळासाठी हा सर्वेक्षण केला गेला. आर्थिक वाढ आणि विकासासाठी वित्तीय समावेशनाचे महत्त्व लक्षात घेऊन नाबार्डने पहिल्यांदा असे सर्वेक्षण कृषी वर्ष (जुलै-जून) 2016-17 साठी केले होते, ज्याचा अहवाल ऑगस्ट 2018 मध्ये जाहीर करण्यात आला होता. तेव्हापासून, अर्थव्यवस्थेला अनेक धक्के बसले आहेत, आणि विविध धोरणात्मक उपाय सुद्धा लागू करण्यात आले आहेत जेणेकरून कृषीला चालना मिळेल आणि ग्रामीण सामाजिक-आर्थिक समृद्धी वाढेल. NAFIS 2021-22 च्या परिणामांमुळे 2016-17 पासून ग्रामीण भागातील विविध आर्थिक आणि वित्तीय विकासाचे संकेतक कसे बदलले आहेत याचे मूल्यांकन करण्यात मदत होईल.

NAFIS 2021-22 चे मुख्य मुद्दे:

• ग्रामीण कुटुंबांची सरासरी मासिक उत्पन्न पाच वर्षांत 57.6% वाढले आहे, 2016-17 मध्ये ₹ 8,059 वरून 2021-22 मध्ये ₹ 12,698 झाले आहे, ज्यामुळे 9.5% चा वार्षिक कंपाउंड ग्रोथ रेट (CAGR) सूचित होतो. याच कालावधीत वार्षिक सरासरी नाममात्र GDP वाढ (वित्तीय वर्षावर आधारित) 9% होती.

• ग्रामीण कुटुंबांचे सरासरी मासिक खर्च 2016-17 मध्ये ₹ 6,646 वरून 2021-22 मध्ये ₹ 11,262 झाला आहे.

• कुटुंबांच्या उपभोग बास्केटमधील अन्नाचा वाटा 2016-17 मध्ये 51% वरून 2021-22 मध्ये 47% झाला आहे.

• कुटुंबांनी केलेली वार्षिक सरासरी वित्तीय बचत 2016-17 मध्ये ₹ 9,104 वरून 2021-22 मध्ये ₹ 13,209 झाली आहे. 2021-22 मध्ये 66.0% कुटुंबांनी बचत केली आहे, तर 2016-17 मध्ये ही संख्या 50.6% होती.

• ज्या कुटुंबांनी थकबाकी असलेले कर्ज असल्याचे सांगितले त्या कुटुंबांचा टक्का 2016-17 मध्ये 47.4% वरून 2021-22 मध्ये 52.0% झाला आहे.

• केवळ संस्थात्मक स्रोतांकडून कर्ज घेतलेल्या कृषी कुटुंबांची टक्केवारी 2016-17 मध्ये 60.5% वरून 2021-22 मध्ये 75.5% झाली आहे (गैर-कृषी कुटुंबांसाठी ही वाढ 56.7% वरून 72.7% झाली आहे). केवळ गैर-संस्थात्मक स्रोतांकडून कर्ज घेतलेल्या कृषी कुटुंबांची टक्केवारी 2016-17 मध्ये 30.3% वरून 2021-22 मध्ये 23.4% झाली आहे.

• किसान क्रेडिट कार्ड (KCC) हा ग्रामीण कृषी क्षेत्रातील वित्तीय समावेशनाचा एक प्रमुख साधन म्हणून खूप प्रभावी ठरला आहे. गेल्या पाच वर्षांत त्याचे कव्हरेज लक्षणीयरीत्या वाढले आहे.

• कमीत कमी एका सदस्याकडे कोणत्याही प्रकारचे विमा असलेल्या कुटुंबांची टक्केवारी 2016-17 मध्ये 25.5% वरून 2021-22 मध्ये 80.3% झाली आहे.

• कमीत कमी एका सदस्याकडे कोणत्याही प्रकारचा पेन्शन असलेल्या कुटुंबांची टक्केवारी (वृद्धापकाळ, कुटुंब, निवृत्ती, अपंगत्व इ.) 2016-17 मध्ये 18.9% वरून 2021-22 मध्ये 23.5% झाली आहे.

• चांगली वित्तीय साक्षरता दर्शवणाऱ्या प्रतिसादकर्त्यांची टक्केवारी 17 टक्के पॉईंट्सनी वाढली आहे, म्हणजेच 2016-17 मध्ये 33.9% वरून 2021-22 मध्ये 51.3% झाली आहे. सुज्ञ वित्तीय वर्तन (जसे की पैसे कसे व्यवस्थापित करतात, आर्थिक निर्णय घेतात, खर्चाचे निरीक्षण करतात आणि वेळेवर बिल भरतात) असलेल्या प्रतिसादकर्त्यांची टक्केवारी 2016-17 मध्ये 56.4% वरून 2021-22 मध्ये 72.8% झाली आहे.

• जमीनधारणेचा सरासरी आकार 2016-17 मध्ये 1.08 हेक्टरवरून 2021-22 मध्ये 0.74 हेक्टर झाला आहे.

महत्वाचे सूचक – NAFIS 2021-22 विरुद्ध NAFIS 2016-17

सूचक NAFIS 2016-17 NAFIS 2021-22

सरासरी जमीनधारणेचा आकार (हेक्टरमध्ये) 1.08 0.74

सरासरी मासिक उत्पन्न (₹ मध्ये) 8,059 12,698

सरासरी मासिक खर्च (₹ मध्ये) 6,646 11,262

एकूण खर्चाच्या प्रमाणात अन्नावरील खर्च (%) 51 47

सरासरी वार्षिक बचत (₹ मध्ये) 9,104 13,209

सरासरी वार्षिक गुंतवणूक (₹ मध्ये) 5,775 12,904

वित्तीय साधनांमध्ये वार्षिक गुंतवणूक (₹ मध्ये) 1,586 1,642

भौतिक साधनांमध्ये वार्षिक गुंतवणूक (₹ मध्ये) 4,189 11,263

सरासरी कर्जबाजारीपण (₹ मध्ये) 46,574 47,158

2021-22 मध्ये सरासरी कर्ज घेतलेले (₹ मध्ये) 36,911 37,243

संस्थात्मक स्रोतांमधून घेतलेले सरासरी कर्ज (₹ मध्ये) 25,576 32,484

गैर-संस्थात्मक स्रोतांमधून घेतलेले सरासरी कर्ज (₹ मध्ये) 11,335 4,759

KCC चा वैधता प्रमाणपत्र असलेल्या कृषी कुटुंबांचा टक्का (%) 10.5 44.1

कोणत्याही सूक्ष्म वित्तीय गटाशी संलग्न असलेल्या कुटुंबांचा टक्का (%) 22.7 28.4

विमा प्रवेश (सर्व कुटुंबांचे %) 25.5 80.3

पेन्शन कव्हरेज (सर्व कुटुंबांचे %) 18.9 23.5

वित्तीय ज्ञान (सर्व कुटुंबांचे %) 48.2 58.3

वित्तीय वृत्ती (सर्व कुटुंबांचे %) 42.5 59.0

वित्तीय वर्तन (सर्व कुटुंबांचे %) 56.4 72.8

वित्तीय साक्षरता गुण 12 किंवा त्यापेक्षा जास्त (सर्व कुटुंबांचे %) 33.9 51.3

नाबार्ड बद्दल:

नॅशनल बँक फॉर एग्रीकल्चर अँड रुरल डेव्हलपमेंट (नाबार्ड) ही भारतातील एक अग्रगण्य विकास वित्तीय संस्था आहे. 12 जुलै 1982 रोजी स्थापन झालेली, नाबार्डचे मुख्यालय मुंबईत आहे. शाश्वत आणि समतोल कृषी आणि ग्रामीण समृद्धीला प्रोत्साहन देण्यासाठी प्रभावी क्रेडिट सहाय्य, संबंधित सेवा, संस्थात्मक विकास, आणि इतर नवकल्पनात्मक उपक्रमांच्या माध्यमातून नाबार्ड कार्य करते. नाबार्ड ग्रामीण विकासाला चालना देण्यात, शेतकऱ्यांचे सक्षमीकरण करण्यात, आणि ग्रामीण अर्थव्यवस्थेच्या वाढीस चालना देण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावते.

Author: Pune24 News